Du lịch cộng đồng là gì? Top các loại hình du lịch cộng đồng xu hướng 2024

Du lịch cộng đồng là một hình thức du lịch mang đến cho du khách nhiều trải nghiệm thú vị khi hòa vào cuộc sống của người dân bản địa, từ đó hiểu hơn về con người, văn hóa vùng miền. Chính vì thế, mô hình này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho địa phương, mà còn góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa và thiên nhiên. Bài viết này của Trường Cao đẳng Du Lịch Sài Gòn sẽ tổng hợp và chia sẻ các hình thức du lịch cộng đồng xu hướng trong năm 2024.

Du lịch cộng đồng là gì?

Hình thức du lịch cộng đồng là loại hình du lịch có sự tham gia của cộng đồng dân cư địa phương vào chuỗi cung ứng và quản lý. Mô hình này hình thành, phát triển dựa trên tiềm năng về giá trị văn hoá vốn có và được khai thác, tổ chức bởi những người dân địa phương.

Cụ thể hơn, du khách sẽ được trải nghiệm cuộc sống của người dân, được cung cấp chỗ ở và tham gia vào các hoạt động, sinh hoạt cộng đồng. Đây cũng là cơ hội để du khách tìm hiểu, khám phá về văn hóa, bản sắc và những giá trị truyền thống tại địa phương.

Du lịch cộng đồng ở Việt Nam đang dần trở thành xu hướng du lịch mới, được nhiều du khách lựa chọn. Hiện nay, đã có rất nhiều khu vực phát triển mô hình này tại Việt Nam như Tây Nguyên, Tây Nam Bộ, Tây Bắc,… Nguồn thu từ việc phát triển du lịch cộng đồng vừa giúp người dân có thêm thu nhập, phát triển kinh tế bền vững, vừa góp phần bảo tồn tài nguyên và giá trị di sản của địa phương.

Du lịch cộng đồng đang là loại hình du lịch có sự tham gia và quản lý của dân địa phương

Các nguyên tắc cơ bản của du lịch cộng đồng là gì? 

Cụ thể, các nguyên tắc cơ bản của du lịch cộng đồng sẽ bao gồm bình đẳng xã hội, tôn trọng văn hoá địa phương và các di sản văn hoá, quyền làm chủ và sự tham gia của người dân địa phương.

• Bình đẳng xã hội: Các thành viên của cộng đồng sẽ tham gia lập kế hoạch, thực hiện và cũng như là quản lý các hoạt động du lịch trong cộng đồng của mình. Đồng thời, sự tham gia của cộng đồng địa phương vào công tác chuẩn bị, thực hiện và tổ chức các hoạt động du lịch đều được chú trọng. Đặc điểm của du lịch cộng đồng ở đây là các lợi ích kinh tế sẽ được chia đều, không chỉ cho các công ty du lịch lữ hành mà cho cả các thành viên cộng đồng.

• Tôn trọng văn hoá địa phương và các di sản thiên nhiên: Hầu hết các hoạt động du lịch đều tiềm tàng các tác động tích cực và tiêu cực đến cộng đồng địa phương và môi trường tự nhiên. Quan trọng là các giá trị văn hoá địa phương và môi trường thiên nhiên được tôn trọng, bảo vệ thông qua các hoạt động tích cực của tất cả các đối tác trong ngành Du lịch địa phương nhằm duy trì cấu trúc xã hội địa phương. Do đó, các cộng đồng không những phải nhận thức được trách nhiệm và vai trò của mình khi cung cấp các trải nghiệm du lịch thành công, mà còn phải hiểu các những động tích cực, tiêu cực của hoạt động du lịch có thể ảnh hưởng đến họ, cũng như là môi trường tự nhiên của họ nếu thiếu quy hoạch hay quản lý.

• Chia sẻ lợi ích: Việc chia sẻ các lợi ích từ du lịch cộng đồng đòi hỏi cộng đồng phải nhận được các lợi ích tương tự như các đối tác liên quan khác. Thông thường, doanh thu từ các hoạt động du lịch sẽ được chia cho tất cả những người tham gia và để riêng một phần đóng góp quỹ cho toàn bộ cộng đồng. Theo đó, quỹ này sẽ được sử dụng cho các mục đích như tái đầu tư vào cơ sở hạ tầng như cầu, diện, đường sá hoặc các lĩnh vực lợi ích cộng đồng khác như giáo dục và y tế.

• Sở hữu và tham gia của địa phương: Các loại mô hình du lịch cộng đồng thành công sẽ khai thác một cách hiệu quả các nguồn lực và kiến thức của cộng đồng địa phương để đạt được các kết quả trong du lịch. Chính vì thế, sự tham gia của cộng đồng địa phương từ khâu lập kế hoạch đến giai đoạn thực hiện và đánh giá là rất quan trọng trong việc phát huy được tối đa sự tham gia của địa phương và đảm bảo một cách tốt nhất quyền sở hữu của địa phương. 

Hoạt động du lịch cộng đồng góp phần vào việc phát triển kinh tế bền vững

Vai trò của du lịch cộng đồng

Du lịch cộng đồng là xu hướng du lịch được nhiều người quan tâm và ưa chuộng nên có rất nhiều tiềm năng để phát triển. Chính vì thế, loại hình du lịch này có một số vai trò cụ thể như:

Nâng cao nhận thức cộng đồng

Loại hình du lịch này sẽ giúp cải thiện nhận thức của người dân trong việc bảo tồn di sản, hệ sinh thái và bảo vệ môi trường. Không chỉ vậy, loại hình du lịch này còn giúp cộng đồng nâng cao trình độ, nghiệp vụ cũng như ý thức chống các trào lưu du nhập mà không phù hợp.

Giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc và thiên nhiên

Có thể nói, du lịch cộng đồng là giải pháp tốt nhất để giữ gìn, duy trì và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc, thiên nhiên. Bởi vì loại hình này vận hành dựa trên giá trị văn hóa địa phương và sử dụng dịch vụ tại chỗ. Chính điều này sẽ góp phần củng cố vai trò trong công tác giữ gìn bản sắc văn hóa, đồng thời thúc đẩy nghề nghiệp truyền thống phát triển.

Du lịch cộng đồng là giải pháp tốt nhất để giữ gìn, duy trì và phát triển bản sắc văn hóa

Tạo việc làm và gia tăng thu nhập cho người địa phương

Hình thức du lịch này còn đóng góp vào việc tạo thu nhập, việc làm cho người dân bản địa. Từ đó đảm bảo tính cân bằng, phát triển kinh tế bền vững, nhất là ở những địa phương vùng dân tộc thiểu số, vùng sâu vùng xa.

Kết nối du khách và dân bản địa

Thông qua những hoạt động trải nghiệm thực tế cùng nhau, du khách và người dân địa phương sẽ có sự gắn kết nhiều hơn. Điều này sẽ tạo cho du khách cảm giác gần gũi khi thấu hiểu về văn hoá, con người và cuộc sống tại nơi đó. Đồng thời, người dân cũng sẽ cảm thấy tự hào khi chia sẻ về những khía cạnh trong cuộc sống tại cộng đồng.

Những tác động của du lịch cộng đồng

Mô hình du lịch cộng đồng mang lại nhiều lợi ích tích cực nhưng vẫn sẽ tồn tại một số tác động tiêu cực đến cộng đồng dân cư làm ngành du lịch. Cụ thể được phân tích dưới đây:

Tác động tích cực

• Giảm tỷ lệ thất nghiệp khi tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân địa phương, nhất là những nơi vùng sâu vùng xa.

• Phát triển kinh tế địa phương thông qua việc cung ứng các dịch vụ, bán sản phẩm địa phương để phục vụ du lịch và thu lợi nhuận từ những nguồn lực đó.

• Những vùng du lịch cộng đồng sẽ được ưu tiên về vốn đầu tư, cơ sở vật chất từ cơ quan nhà nước và các tổ chức phi chính phủ.

• Cung cấp thị trường phát triển cho sản phẩm, hàng hoá và dịch vụ địa phương.

• Góp phần nâng cao hình ảnh của địa phương nói riêng và quốc gia nói chung.

• Ngành du lịch – lữ hành là công cụ hiệu quả để phát triển kinh tế, tăng thu nhập.

Du lịch cộng đồng mang lại nhiều tác động tích cực lẫn tiêu cực cho địa phương

Tác động tiêu cực

• Phá vỡ môi trường tự nhiên, gia tăng ô nhiễm, rác thải và tắc nghẽn giao thông.

• Tăng chi phí sinh hoạt và giá nhà đất tại địa phương.

• Gia tăng tệ nạn xã hội, gia tăng tội phạm về móc túi, cướp giật,…

• Xuống cấp giá trị văn hóa và đánh mất bản sắc cộng đồng.

Điểm danh các loại hình du lịch cộng đồng hiện nay

Việt Nam là một quốc gia sở hữu nhiều lợi thế về các loại hình thức du lịch nhờ sự đa dạng của địa hình từ đồng bằng sông nước đến núi non hùng vĩ. Cùng với những bản sắc văn hóa đặc trưng, riêng biệt từ 54 dân tộc anh em đã tạo ra những điều kiện thuận lợi cho ngành du lịch Việt phát triển theo nhiều hướng sau đây.

Du lịch sinh thái

Đây là hình thức du lịch dựa vào thiên nhiên, gắn liền với bản sắc văn hóa địa phương và có sự tham gia của cộng đồng để phát triển bền vững. Theo đó, khi tham gia du lịch tại các khu du lịch sinh thái, du khách sẽ được tìm hiểu văn hóa, tham quan các cảnh quan và môi trường tại địa phương.

Du lịch văn hóa

Du lịch văn hóa là một loại hình du lịch khai thác dựa trên lịch sử, khảo cổ học và văn hóa tại địa phương. Du khách khi lựa chọn hình thức này sẽ được hướng dẫn viên du lịch giới thiệu về văn hóa đặc trưng của vùng miền, biết đến những sự kiện lịch sử hào hùng, những địa điểm tôn giáo nổi tiếng hay những tác phẩm khảo cổ được giữ gìn từ thời xa xưa của vùng miền đó.

Du lịch văn hóa khai thác dựa trên lịch sử, khảo cổ học và văn hóa tại địa phương

Du lịch nông nghiệp

Du lịch nông nghiệp dựa vào các hoạt động sản xuất nông nghiệp, theo đó du khách sẽ tham quan những vùng nông nghiệp như trang trại chăn nuôi, vườn cây ăn trái,… để trải nghiệm các hoạt động thực tế với người dân bản địa. Những nơi này sẽ phát triển nhiều dịch vụ tương ứng để đáp ứng nhu cầu của du khách theo mô hình du lịch cộng đồng.

Du lịch dân tộc, bản địa

Hình thức du lịch này sẽ do người địa phương hoặc đồng bào dân tộc thiểu số trực tiếp tham gia quản lý và vận hành các hoạt động liên quan. Theo đó, yếu tố then chốt và quan trọng nhất để thu hút du khách tới để tham quan, trải nghiệm là những nét văn hóa bản địa đặc trưng. 

Du lịch làng

Du lịch làng là hình thức du lịch cộng đồng mà du khách sẽ được đến các ngôi làng hay làng nghề truyền thống của Việt Nam để trải nghiệm cuộc sống thôn bản. Tại đây, các du khách sẽ sinh hoạt chung và trải nghiệm công việc truyền thống của người dân bản địa.

Du lịch nghệ thuật, thủ công mỹ nghệ

Đây là hình thức du lịch cho phép du khách trải nghiệm, tìm hiểu về nghệ thuật và thủ công mỹ nghệ. Theo đó, du lịch nghệ thuật và thủ công mỹ nghệ sẽ bao gồm các hoạt động như tham quan các di tích văn hoá, trung tâm mỹ nghệ, xưởng sản xuất sản phẩm thủ công hoặc trải nghiệm học làm sản phẩm thủ công.

Tham quan và trải nghiệm loại hình du lịch nghệ thuật, thủ công mỹ nghệ

Các địa điểm du lịch cộng đồng nổi tiếng tại Việt Nam

Tại Việt Nam, loại hình du lịch cộng đồng ở Việt Nam đã và đang phát triển trải dài từ Bắc xuống Nam. Dưới đây là những điểm đến hấp dẫn mà bạn không nên bỏ qua khi lựa chọn hình thức du lịch này.

Khu du lịch sinh thái cộng đồng Kotam – Đắk Lắk

Đến với khu du lịch sinh thái cộng đồng KoTam, bạn sẽ được chìm đắm trong không khí của thiên nhiên Tây Nguyên hoang sơ mà xinh đẹp với những cánh rừng hoa khoe sắc, những hồ nước tĩnh lặng và những ngôi nhà sàn có nét kiến trúc độc đáo. 

Tại đây, bạn còn được chiêm ngưỡng không gian sống của đồng bào dân tộc Ê Đê, Gia Rai và ngắm nhìn những bức họa, những nhạc cụ dân tộc truyền thống. Không chỉ là cảnh sắc, du khách còn được trải nghiệm những sự kiện đậm đà bản sắc của người dân Tây Nguyên như lễ cúng voi, lễ cúng bến nước, lễ hội đua thuyền,… 

Khu du lịch sinh thái Suối Tranh – Phú Quốc

Tọa lạc ở giữa núi rừng, khu du lịch Suối Tranh sở hữu cảnh quan thanh bình, trong lành với dòng thác trắng xóa cùng tiếng chim líu lo sau tán lá. Tất cả những điều này sẽ tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, mang đến cho du khách cảm giác bình yên và thư thái. Địa điểm này còn nổi tiếng với những hoạt động trải nghiệm đầy thú vị như tắm suối, câu cá, cắm trại, trekking rừng, khám phá hang dơi,…

Khu du lịch Suối Tranh (Phú Quốc) sở hữu cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp

Làng rau Trà Quế – Hội An

Làng rau Trà Quế nằm ở thôn Trà Quế, phường Cẩm Hà, thành phố Hội An là một trong những địa điểm du lịch cộng đồng thu hút nhiều du khách tham quan. Không chỉ nổi tiếng bởi những vườn rau tươi ngon, xanh mướt, nơi đây còn khiến du khách mê mẩn với những hoạt động trải nghiệm trồng trọt đầy thú vị.

Theo đó, du khách khi đến đây sẽ được hướng dẫn cách xới đất, gieo trồng, tưới cây và thu hoạch để trải nghiệm thực tế cuộc sống của người nông dân nơi làng quê. Không chỉ vậy, du khách còn có thể dạo bước trên con đường làng, ngồi trong chiếc chòi tranh và thưởng thức ly chè thơm ngon.

Làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn – Lạng Sơn

Làng du lịch Quỳnh Sơn cách trung tâm thành phố Lạng Sơn khoảng 80km. Địa danh này có nhiều hang động trong lòng núi với những thung lũng bằng phẳng, tạo nên khung cảnh thiên nhiên hoang sơ nhưng vô cùng kỳ vĩ. Khi đặt chân đến Quỳnh Sơn, du khách sẽ được sinh hoạt trong những nhà sàn truyền thống cùng đồng bào dân tộc Tày.

Tại đây, du khách có thể tìm hiểu những nét đẹp văn hóa làng bản qua làn điệu hát Then, múa trầu, đàn Tính cùng các lễ hội truyền thống như lễ xuống đồng, lễ rước Thành Hoàng làng, lễ cầu an,… Ngoài ra, du khách cũng có thể cùng người dân tham gia các hoạt động nông nghiệp như xay thóc, giã gạo,…

Du khách có thể tìm hiểu những nét đẹp văn hóa làng bản tại Quỳnh Sơn

Làng du lịch cộng đồng Cồn Sơn – Cần Thơ

Cồn Sơn – Cần Thơ là một trong những địa điểm du lịch miền Tây nổi tiếng. Tại đây, du khách sẽ được trải nghiệm cuộc sống dân dã, bình dị tại miền sông nước thông qua việc tham quan, tìm hiểu những quy trình chăm sóc, thu hoạch cây trái, cá tôm. Đặc biệt, du khách còn được tham gia các hoạt động hấp dẫn như bắt ốc, mò cua, tát mương bắt cá,… 

Với khung cảnh bình yên, con người miền Tây thân thiện, chất phác, du khách sẽ có những trải nghiệm khó quên và những phút giây thư giãn khi thưởng thức những cành nhãn trĩu quả, chôm chôm chín đỏ,… ngay tại vườn. Thêm vào đó, khi đến làng du lịch Cồn Sơn, du khách còn có thể tự tay làm các món đặc sản miền Tây như bánh bò, bánh da lợn, bánh xèo,…

Làng du lịch Nặm Đăm – Hà Giang

Làng Nặm Đăm thuộc tỉnh Hà Giang một điểm đến thú vị, hấp dẫn không thể bỏ qua khi du khách lựa chọn hình thức du lịch cộng đồng. Đây là một ngôi làng nhỏ với những căn nhà sàn mộc mạc nằm yên bình dưới chân đồi, tạo nên cảnh sắc đầy thơ mộng. 

Chắc chắn rằng, làng Nặm Đăm sẽ để lại trong nhiều ấn tượng khó quên trong lòng du khách với những món ngon từ núi rừng, nếp sống bình dị cùng phong tục, tập quán đặc sắc. Ngoài ra, du khách còn có cơ hội khoác lên mình những bộ trang phục truyền thống được thêu thủ công của người Dao, trải nghiệm đi trekking, hái măng rừng hay tắm thảo dược,…

Làng Nặm Đăm (Hà Giang) một điểm đến thú vị, hấp dẫn không thể bỏ qua

Tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam hiện nay

Việt Nam có nhiều điều kiện thuận lợi cần được khai thác triệt để hơn nữa trong tương lai để phát phát triển du lịch cộng đồng. Với 54 dân tộc anh em sinh sống rải rác ở nhiều vùng miền đã tạo nên những khu dân cư với những bản sắc, văn hóa đặc trưng và độc đáo. 

Chính vì thế, tiềm năng phát triển mô hình du lịch này ở Việt Nam là rất lớn. Không chỉ vậy, Việt Nam còn sở hữu địa hình 3/4 là đồi núi, phía Đông giáp với biển nên cảnh quan chuyển tiếp từ Bắc chí Nam vô cùng đa dạng. Nếu biết cách khai thác phù hợp, ngành du lịch Việt Nam rất thích hợp để phát triển du lịch sinh thái và du lịch văn hoá. 

Thêm vào đó, dịch bệnh Covid-19 cũng tác động đáng kể vào nhu cầu du lịch của đại đa số du khách. Trong khi nhiều loại hình du lịch có nguy cơ biến mất hậu đại dịch, thì các loại hình khác (mới hoàn toàn hoặc đã có trước đó) như du lịch cộng đồng lại có tiềm năng để phát triển và trở nên phổ biến.

Bởi vì khách du lịch hiện nay thường ưu tiên đi đến những nơi thiên về sự riêng tư cũng như đảm bảo tính an toàn, thì du lịch cộng đồng hoàn toàn thỏa mãn được những yêu cầu này. Đồng thời, họ cũng ưu tiên sử dụng những sản phẩm, dịch vụ du lịch bền vững, không gây tác động lên môi trường sống mà vẫn giữ được nét đẹp văn hóa, truyền thống vốn có tại địa phương. Vì vậy, loại hình du lịch này chắc chắn sẽ lên ngôi trong năm 2024

Tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng của Việt Nam là rất lớn

Tóm lại, du lịch cộng đồng là một hình thức du lịch bền vững, gắn kết giữa du khách và người dân địa phương. Không chỉ là một loại hình thư giãn và giải trí, mà mô hình du lịch này còn góp phần bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế và giữ gìn bản sắc truyền thống tại địa phương. Trong năm 2024, các loại hình thức du lịch cộng đồng hứa hẹn sẽ trở thành xu hướng được nhiều khách du lịch ưu tiên lựa chọn.

Hy vọng qua nội dung mà Du Lịch Sài Gòn đã đề cập ở trên có thể giúp các có thêm được nhiều kiến thức về lĩnh vực du lịch và lữ hành. Nếu có bất kỳ câu hỏi hay thắc mắc nào, có thể liên hệ với chúng tôi qua thông tin bên dưới để được giải đáp một cách chi tiết và hoàn toàn miễn phí nhé!